Sanaz Irani
درباره
حوض كوثر و اينکه چه کساني از آن آب مي خورند؟
الحمدلله،
خداوند
متعال با اعطاي حوض بزرگ و بسيار وسيعي كه آبش از شير سفيدتر و از عسل شيرينتر و بويش
از بوي مشك خوشبوتر است، از بنده و فرستادهاش، محمد صلي الله عليه وسلم اكرام و تجليل
مي‌كند. ليوانهاي آن حوض مانند ستارههاي آسمان فراوان هستند. آب پاکيزه‌ي آن از رود
كوثر وارد اين حوض مي‌شود، همان رود كوثري كه خداوند آن را در بهشت به محمد صلي الله
عليه وسلم اختصاص داده است. امت حضرت محمد صلي الله عليه وسلم بر اين حوض وارد مي شوند،
هركس يك مرتبه از آب اين حوض بنوشد، ديگرتا ابد تشنه نخواهد شد.
در باره
محل وقوع اين حوض علما اختلاف نظر دارند، امام غزالي و قرطبي بر اين عقيده هستند كه
اين حوض پيش از عبور كردن از پل صراط در ميدان محشر قرار دارد و بر اين مدعا چنين استناد
كردهاند كه بعضي از وارد شوندگان بر اين حوض به دوزخ فرستاده مي شوند، و اگر اين حوض
بعد از (پل صراط) مي‌بود برگرداندن بعضي از آنجا به دوزخ ممكن نمي بود. "تذكرة":
302.
علامه ابن
حجر ديدگاه امام بخاري را چنين نقل كرده است، كه حوض كوثر بعد از (پل صراط) است، به
دليل اينكه امام بخاري احاديث مربوط به حوض را بعد از بيان احاديث (پل صراط) و شفاعت
آورده است. فتح ا لباري: (11/466)
البته ديدگاه
امام قرطبي صحيح تراست. ابن حجر رحمه الله دلايل هر دو گروه را در كتاب ارزشمند خود
«فتح الباري» آورده است.
احاديث
مربوط به حوض:
احاديث
متواتر متعددي با سندهاي متفاوت در وجود حوض پيامبراکرم صلي الله عليه وسلم وارد شده
است.
علما درباره
متواتر بودن احاديث متعلق به حوض شك و ترديدي ندارند، بيش از پنجاه صحابه اين احاديث
را از رسولالله صلي الله عليه وسلم نقل كردهاند. ابن حجر اسامي تمام صحابه را كه احاديث
متعلق به حوض را روايت كردهاند، نقل كرده است، ما نيز در صدد آن هستيم كه برخي از احاديث
متعلق به حوض را كه خطيب تبريزي آنها را در مشكاة خود آورده است، نقل كنيم. مشكاة المصابيح:
(3/68).
1ـ بخاري
و مسلم از عبدالله بن عمروبن العاص روايت مي‌کنند که رسولخدا الله صلي الله عليه وسلم
فرمودند: «حوضي مسيرة شهر، وزواياه سواء. ماؤه أبيض من اللبن، وريحه أطيب من المسك،
وكيزانه كنجوم السماء، من يشرب منها فلا يظمأ أبداً».
(وسعت حوضم
به مسافت يک ماه است، آبش از شير سفيدتر و از مشک خوشبوتر و کوزه‌هايش به اندازه ستارگان
آسمان است. هرکس يک بار از آن بنوشد هرگز تشنه نخواهد شد).
2ـ ابوهريره
از رسول خدا الله صلي الله عليه وسلم روايت مي‌کند که فرمودند:
«إن حوضي
أبعد من أيلة من عدن لهو أشدُّ بياضاً من الثلج، وأحلى من العسل باللبن، ولآنيته أكثر
من عدد النجوم، وإني لأصد الناس عنه كما يصد الرجل إبل الناس عن حوضه، قالوا: يا رسول
الله! أتعرفنا يومئذ؟ قال: "نعم لكم سيماء ليست لأحد من الأمم، تردون علي غراً
محجلين من أثر الضوء». رواه مسلم
يعني: مسافت
حوضم بيشتر از مسافت ايله تا عدن است. از برف سفيدتر و از عسل شيرينتر است، و ظرف‌هايش
از تعداد ستارگان بيشتر است. من مردم را پس مي‌زنم همانطوري که انسان شتران ديگران
را از حوضش دور مي‌سازد، گفتند: اي رسول خدا الله صلي الله عليه وسلم! آيا ما را در
آن روز خواهي شناخت؟ فرمود: آري، چهره‌هاي شما با ديگران متفاوت است. شما با چهره‌اي
نوراني و دست و پايي درخشان، بر اثر وضو بر من وارد مي‌شويد.
3ـ در رواياتي
ديگر از حضرت انسرضي الله عنه چنين آمده است که پيامبر الله صلي الله عليه وسلم فرمود:
« ترى فيه أباريق الذهب والفضة كعدد نجوم السماء».
يعني: تعداد
آفتابههاي طلايي و نقرهاي به اندازه‌ي ستارههاي آسمان مي باشند.
4ـ در روايتي
ديگر از حضرت ثوبان چنين آمده است: درباره آب آن سؤال شد؟ رسولالله صلي الله عليه وسلم
فرمودند: « أشد بياضاً من اللبن، وأحلى من العسل يغت فيه ميزابان يُمدَّانه من الجنة،
أحدهما من ذهب والآخر من وَرِق».
يعني: آبش
از شير سفيدتر است، از عسل شيرينتر است، دو ميزاب که از بهشت سرچشمه گرفته و يکي از
طلا و ديگري از نقره است به آن مي‌ريزند.
آناني كه
وارد حوض مي شوند و آناني كه از حوض رانده مي شوند :
احاديث
زيادي پيرامون كساني كه وارد حوض مي شوند يا از حوض رانده ميشوند، وارد شده است، اکنون
در صدد آن هستيم كه برخي از اين روايات را كه ابن اثير آنها را در «جامع الاصول» نقل
كرده است، ارايه دهيم. جامع الاصول: (46811).
1ـ در بخاري
و مسلم از ابن مسعودرضي الله عنه روايت شده که پيامبر الله صلي الله عليه وسلم فرمود:
« أنا فرطكم على الحوض، وليرفعن إليَّ رجال منكم، حتى إذا أهويت إليهم لأناولهم اختلجوا
دوني، فأقول: أي رب، أصحابي، فيقال: إنك لا تدري ما أحدثوا بعدك؟».
يعني: من
در حوض بر شما پيشي مي‌گيرم. افرادي به من نشان داده مي شوند، من بسوي آنان مي روم
تا آنان را گرفته بطرف حوض بياورم ولي از ورودشان جلوگيري مي‌شود، مي‌گويم: اينان از
امتم هستند. گفته مي‌شود: تو نمي‌داني آنها بعد از تو چه کارها کرده‌اند؟
2ـ باز بخاري
و مسلم از حضرت انس بن مالكرضي الله عنه روايت کرده‌اند که رسول اکرم الله صلي الله
عليه وسلم فرمودند: « ليردن على الحوض رجال ممن صاحبني، حتى إذا رأيتهم، ورفعوا إليّ،
اختلجوا دوني، فلأقولن: أي رب، أصحابي، أصحابي، فليقالن لي: إنك لا تدري ما أحدثوا
بعدك».
يعني: افرادي
از آنان كه در دنيا با من همراه بودند، نزد من بر حوض آورده مي شوند و وقتي كه به من
نشان داده مي شوند، من آنان را مي بينم، و بعد به سرعت از پيش من ربوده مي شوند، من
به ندا در مي آيم و مي‌گويم: پروردگارا! اينان از امتم هستند. گفته مي‌شود: تو نمي‌داني
آنها بعد از تو چه کارها کرده‌اند؟.
3- بخاري و
مسلم از طريق ابي‌حازم از سهل‌بن سعد ساعديرضي الله عنه روايت مي‌کند که رسول خدا الله
صلي الله عليه وسلم فرمودند: «أنا فرطكم على الحوض، من ورد شرب، ومن شرب لم يظمأ أبداً،
وليردن عليَّ أقوام أعرفهم ويعرفونني، ثم يحال بيني وبينهم، قال أبو حازم: فسمع النعمان
بن أبي عياش وأنا أحدثهم هذا الحديث، فقال: هكذا سمعت سهلاً يقول؟ فقلت: نعم، قال:
وأنا أشهد على أبي سعيد الخدري لسمعته يزيد، فيقول: فإنهم مني، فيقال: إنك لا تدري
ما أحدثوا بعدك، فأقول: سحقاً سحقاً لمن بدل بعدي».
يعني: من
در حوض بر شما پيشي مي‌گيرم. هرکس بر من گذرد از آن مي‌نوشد و هر کس بنوشد هرگز تشنه
نخواهد شد. گروهي که من آنها را شناخته و آنها نيز مرا مي‌شناسند مي‌خواهند بر من وارد
شوند، ولي از ورودشان جلوگيري مي‌شود».
ابوحازم
گويد: نعمان‌بن ابي‌عياش اين حديث را از من شنيد و به من گفت: آيا واقعاً اينگونه از
سهل شنيده‌اي؟ گفتم: آري. گفت: گواهي مي‌دهم که من اين حديث را از ابوسعيد خدري شنيده‌ام
که اينگونه آن را ادامه داد: «مي‌گويم: اينان از امتم هستند. گفته مي‌شود: تو نمي‌داني
آنها بعد از تو چه کارها کرده‌اند؟ مي‌گويم: نابود باد، کسي که بعد از من منحرف شده
است».
4- باز مسلم
و بخاري از ابوهريرهرضي الله عنه روايت کرده‌اند که پيامبر الله صلي الله عليه وسلم
فرمود: « يرد عليَّ يوم القيامة رهط من أصحابي – أو قال: من أمتي – فيحلَّؤُون عن الحوض،
فأقول: يا رب، أصحابي، فيقول: إنه لا علم لك بما أحدثوا بعدك، إنهم ارتدوا على أدبارهم
القهقرى».
يعني: روز
قيامت گروهي از اصحابم (راوي مي‌گويد: يا اينکه گفت: از امتم) مي‌خواهند بر من وارد
شوند، ولي از ورودشان جلوگيري مي‌شود، مي‌گويم: اينان از امتم هستند. گفته مي‌شود:
تو نمي‌داني آنها بعد از تو چه کارها کرده‌اند؟ آنها بعد از تو به دين و آيين تو پشت
کردند.
و در روايت
بخاري چنين آمده است که پيامبر الله صلي الله عليه وسلم فرمود: «بينما أنا قائم على
الحوض، إذا زمرة، حتى إذا عرفتهم خرج رجل من بيني وبينهم، فقال: هلم، فقلت: إلى أين؟
فقال: إلى النار والله، فقلت: ما شأنهم؟ فقال: إنهم قد ارتدوا على أدبارهم القهقرى،
ثم إذا زمرة أخرى، حتى عرفتهم خرج رجل من بيني وبينهم فقال لهم: هلم، قلت: إلى أين؟
قال: إلى النار والله، قلت: ما شأنهم؟ قال: إنهم قد ارتدوا على أدبارهم، فلا أراه يخلص
منهم إلا مثل همل النعم».».
يعني: در
حالي که بر حوض کوثر ايستاده‌ام، ناگهان دسته‌اي را مي‌بينم، اما بعد از اينکه آنها
را مي‌شناسم، شخصي ميان ما و آنها بيرون مي‌آيد و مي‌گويد: حرکت کنيد. مي‌گويم: آنها
را به کجا مي‌بريد؟ مي‌گويد: به خدا سوگند آنها را به ميان آتش سوق مي‌دهم. مي‌گويم:
مگر آنها چکار کرده‌اند؟ مي‌گويد: آنها از دين و آيين پشت کردند و مرتد شدند، سپس ناگهان
دسته‌اي ديگر را مي‌بينم، اما بعد از اينکه آنها را مي‌شناسم، شخصي ميان ما و آنها
بيرون مي‌آيد و مي‌گويد: حرکت کنيد. مي‌گويم: آنها را به کجا مي‌بريد؟ مي‌گويد: به
خدا سوگند آنها را به ميان آتش سوق مي‌دهم. مي‌گويم: مگر آنها چکار کرده‌اند؟ مي‌گويد:
آنها از دين و آيين پشت کردند و مرتد شدند، در ميان آنها کسي را نمي‌بينم که باقي
گذارده شود، مگر اينکه همانند حيواني رها شده باشد.
و در روايت
مسلم چنين آمده است که پيامبر الله صلي الله عليه وسلم فرمود: « ترد عليَّ أمتي الحوض،
وأنا أذود الناس عنه، كما يذود الرجل إبل الرجل عن إبله، قالوا: يا نبي الله تعرفنا؟
قال: نعم، لكم سيما ليست لأحد غيركم، تردون غراً محجلين من آثار الوضوء، وليصدن عني
طائفة منكم، فلا يصلون، فأقول: يا رب، هؤلاء من أصحابي، فيجيء ملك، وهل تدري ما أحدثوا
بعدك؟».
يعني: امتم
نزد من بر حوض مي‌آيند، و من مردم را از آنان پس مي‌زنم همانطوري که انسان شتران ديگران
را از شترش دور مي‌سازد، گفتند: اي رسول خدا الله صلي الله عليه وسلم! آيا ما را در
آن روز خواهي شناخت؟ فرمود: آري، چهره‌هاي شما با ديگران متفاوت است. شما با چهره‌اي
نوراني و دست و پايي درخشان، بر اثر وضو بر من وارد مي‌شويد، اما گروهي از شما که
نماز را برگزار نمي‌کردند، از ورودشان جلوگيري مي‌شود، مي‌گويم: پروردگارا! اينان از
امتم هستند. فرشته‌اي مي‌آيد و مي‌گويد: آيا مي‌داني آنها بعد از تو چه کارها کرده‌اند؟.
و در روايت
ديگري: « إن حوضي أبعد من أيلة من عدن، لهو أشد بياضاً من الثلج، وأحلى من العسل باللبن،
ولآنيته أكثر من عدد النجوم، وإني لأصد الناس عنه كما يصد الرجل إبل الناس عن حوضه،
قالوا: يا رسول الله، أتعرفنا يومئذ؟ قال: نعم، لكما سيما ليست لأحد من الأمم، تردون
علي غراً محجلين».
يعني: مسافت
حوضم بيشتر از مسافت ايله تا عدن است. از برف سفيدتر و از عسل شيرينتر است، و ظرف‌هايش
از تعداد ستارگان بيشتر است. من مردم را پس مي‌زنم همانطوري که انسان شتران ديگران
را از حوضش دور مي‌سازد. گفتند: اي رسول خدا الله صلي الله عليه وسلم! آيا ما را در
آن روز خواهي شناخت؟ فرمود: آري، چهره‌هاي شما با ديگران متفاوت است. شما با چهره‌اي
نوراني و دست و پايي درخشان، بر اثر وضو بر من وارد مي‌شويد.
امام قرطبي
بعد از ذکر احاديث فوق در کتاب «التذکرة» مي‌گويد: دانشمندان اسلامي راجع به احاديث
مربوط به حوض گفته‌اند: تمامي کساني که از دين برگشته‌اند و مرتد شده‌اند، يا اينکه
بدعتهايي در دين به وجود آورده‌اند که خداوند بدان راضي نيست و بدان اجازه نداده،
تمامي اينها از ورودشان به حوض جلوگيري مي‌شود و از آن رانده ميشوند، اما کساني
که به شدت با آنها برخورد مي‌شود و هرگز اجازه داده نمي‌شود که به حوض نزديک
شوند کساني هستند که از جماعت مسلمانان جدا گشته و راهي ديگر را برگزيده‌اند، امثال
فرقه‌هاي گوناگون خوارج، روافضيهاي گمراه و معتزليهايي که از هوي و هوس تبعيت کرده‌اند،
تمامي اينها دين خدا را تغيير دادهاند.
و همچنين
ستمکاراني که در حد وفوري ستم روا داشته‌اند و در راستاي خاموش کردن حق و قتل پيروان
حق و آزار دادنشان قدم برداشته‌اند، و کساني که به آشکارا گناهان کبيره را انجام
دادهاند و گناه را دست کم گرفته‌اند و با انحراف و بدعت و هواي نفسي روبرو شده‌اند،
تمامي اينها نيز از حوض رانده ميشوند.
لازم به
ذکر است که اگر تنها در اعمال مرتکب گناه شده باشند، اما داراي عقيده‌اي صحيح باشند
براي مدتي از حوض منع ميشوند، سپس بعد از مغفرت الهي بر اثر نور وضويي که بدان شناخته
ميشوند به آنها اجازه‌ي ورود به حوض داده مي‌شود، و اگر از منافقان عصر پيامبر
الله صلي الله عليه وسلم باشند که ايمان را اظهار مي‌داشتند و در نهان کفر را دنبال
مي‌کردند، در قيامت به ظاهر آنها را با خود برمي‌دارند، سپس سرپوش را براي آنها کنار
مي‌زنند و خطاب بدانها گفته مي‌شود: دور شويد، دور شويد.
لازم به
يادآوري است که جز کساني که به اندازه‌ي دانه گندمي از ايمان در دلشان نيست و هر
حقي را انکار نموده و از باطل پيروي نموده، کسي در دوزخ باقي نمي‌ماند. "التذكرة":
ص 306.
والله اعلم
وصلي الله
وسلم علي محمد وعلى آله وأصحابه والتابعين لهم بإحسان إلى يوم الدين
منبع:
کتاب "سيماي روز رستاخيز"؛ دکتر عمر سليمان اشقر
پست‌ها
